Waarom bestaat de Stoomvaart Maatschappij Nederland niet meer? Wat is er met de eens zo succesvolle Amsterdamse rederij gebeurd en waarom zien we er vrijwel niets meer van terug op het huidige Java-eiland?

•

Deze laatste aflevering van de podcast ‘Amsterdam op Stoom’ geeft antwoord op al deze vragen. Het is het verhaal van de grote veranderingen in de scheepvaart in de jaren ’50 en ’60; een verhaal over politieke ontwikkelingen, technische vernieuwingen en schaalvergroting.

•

Het samenspel van veranderingen luidt het einde van een tijdperk in. Het treft niet alleen de Stoomvaart Maatschappij Nederland maar vrijwel alle rederijen in Amsterdam. En ook de scheepswerven in Amsterdam-Noord moeten eraan geloven.

•

Ook in deze aflevering komen oud-medewerkers van de maatschappij ‘Nederland’ aan het woord. Ze kijken met weemoed terug op de zeevaart van weleer en op hún tijd bij de maatschappij.

•

Foto: Overdracht van het passagiersschip de ‘Marnix van Sint Aldegonde’ door de Nederlandse Scheepsbouw Maatschappij aan de Stoomvaart Maatschappij Nederland, september 1930; Vereenigde Fotobureaux NV, Collectie Stadsarchief Amsterdam.

Hoe herstelt de Stoomvaart Maatschappij Nederland van de grote verliezen in de tweede wereldoorlog? Wat zijn de belangrijkste activiteiten van de maatschappij in de naoorlogse periode? Om hier een antwoord op te krijgen bezoekt Gus Maussen twee oud-medewerkers van de maatschappij ‘Nederland’ en spreekt hij met een zoon van een oud-medewerker.

Jaap Waterdrinker werkte bijna 18 jaar als stuurman voor de Stoomvaart Maatschappij Nederland. Tijdens zijn eerste reizen als stuurmansleerling maakt hij in december 1949 in Indonesië min of meer bij toeval de soevereiniteitsoverdracht mee. De onafhankelijkheid van Indonesië heeft grote gevolgen voor de maatschappij, want het hele lijnennet draait om de voormalige kolonie.

De vader van Hans Bos werkte als werktuigkundige bij de maatschappij en ging in Nederlands-Indië aan wal voordat de Japanners er in 1941 binnenvallen. Hij overleeft een interneringskamp op Borneo maar wil er na de oorlog thuis niet over praten.

Harry Schram werkte 38 jaar voor de maatschappij en werd uiteindelijk gezagvoerder, maar zijn leukste herinneringen heeft hij aan zijn functie als eerste stuurman waarin hij de verantwoordelijkheid heeft over het transport en de overslag van stukgoederen.

•

Foto: Laden en lossen van stukgoed in de haven van Amsterdam; De Arbeiderspers, mei 1958; Archief van het Dagblad Het Vrije Volk en rechtsvoorganger, Rechthebbende: DPG Media B.V.

Op 13 mei 1870 wordt in Amsterdam de Stoomvaart Maatschappij Nederland opgericht voor het vervoer van post, passagiers en vracht tussen Amsterdam en Nederlands-Indië. In korte tijd groeit de maatschappij uit tot een van de grootste rederijen in Nederland.

In deze vierde aflevering van ‘Amsterdam op Stoom!’ gaan we een flinke stap terug in de tijd, naar de 19e eeuw en de opkomst van de stoomvaart in Nederland en Amsterdam. Om de ontwikkeling van de maatschappij ‘Nederland’ in een groter perspectief te plaatsen, gaat Gus Maussen op bezoek bij het Scheepvaartmuseum in Amsterdam, bij conservator Diederick Wildeman.

Wat waren het voor een schepen, die eerste stoomschepen van de ‘Nederland’ en welke invloed had de maatschappij op de handel, industrie en de Amsterdamse haven?

De achterstand op de concurrentie uit Engeland wordt langzaam ingelopen en ondanks een rampzalige start groeit de maatschappij gestaag door. Maar dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit en lijkt het tij te keren. En hoe weet de maatschappij de crisisjaren ’30 te doorstaan? Gaat de ‘Nederland’ het overleven?

•

Foto: Het stoomschip de ‘Johan de Witt’ op het Noordzeekanaal, ca. maart 1926. Collectie Stadsarchief Amsterdam.